Το παιδί και τα μάτια του !

Τρεις μέρες μετά τη γέννησή του ένα μωρό μπορεί ήδη να ξεχωρίζει το φως και τα σχήματα. Θα χρειαστεί όμως ακόμα πολύ χρόνο για να βλέπει τα πράγματα όπως οι ενήλικοι. Γι’ αυτό, είναι σημαντικό να παρακολουθείτε την εξέλιξη της όρασής τους. Άλλωστε, αν εντοπίσετε και αντιμετωπίσετε τα προβλήματα πριν τον έκτο χρόνο της ζωής του -ή ακόμα καλύτερα πριν τον δεύτερο- όλα λύνονται.

Για δεκάδες λόγους– είναι πολύ σημαντικό να δείξετε ιδιαίτερη προσοχή σε ό,τι αφορά τα μάτια του, από πολύ νωρίς, χωρίς να περιμένετε να διαπιστώσετε ενδείξεις ότι υπάρχει πρόβλημα.

Τα μάτια του

Τα μάτια του εμβρύου αρχίζουν να σχηματίζονται δύο εβδομάδες μετά τη σύλληψη και σε διάστημα περίπου ενός μήνα η βασική τους δομή έχει διαμορφωθεί. Στη συνέχεια και μέχρι τη γέννηση αναπτύσσονται και ωριμάζουν, ενώ δημιουργείται και το οπτικό νεύρο που τα συνδέει με τον εγκέφαλο. Όταν το μωρό γεννιέται, τα μάτια του έχουν περίπου το 75% του μεγέθους που θα έχουν όταν ενηλικιωθεί και για τα δύο επόμενα χρόνια τόσο το οπτικό νεύρο όσο και η εσωτερική δομή των ματιών, αλλά και η ικανότητα της όρασης συνεχίζουν να εξελίσσονται. Σε γενικές γραμμές, η όραση ενός παιδιού χτίζεται κατά τη διάρκεια της ανάπτυξής του και κυρίως μέχρι τον έκτο χρόνο της ζωής του. Για να διατηρήσει τη βασική όραση σε πλήρη ανάπτυξη, θα πρέπει οι όποιες ατέλειες να εντοπιστούν όσο το δυνατόν γρηγορότερα. Αν, για παράδειγμα, η αμβλυωπία αντιμετωπιστεί πριν το δεύτερο έτος, θεραπεύεται σε χρονικό διάστημα μερικών εβδομάδων, ενώ μετά το πέμπτο έτος οι πιθανότητες πλήρους ανάρρωσης λιγοστεύουν κατά πολύ.

Η κατάσταση της όρασης ανά ηλικία

0-6 ΜΗΝΩΝ

Τι βλέπει: Εκτός από το φως και τα σχήματα, το βρέφος αντιλαμβάνεται αντικείμενα που βρίσκονται σε απόσταση τριάντα εκατοστών από τα μάτια του και διακρίνει γρήγορα ένα πρόσωπο στα δεκαεννέα εκατοστά. Όταν πρόκειται για κάτι που κινείται, μπορεί να το εντοπίσει, αλλά το οπτικό του πεδίο είναι ακόμα περιορισμένο, γιατί το σώμα του δεν του επιτρέπει να κινείται μέσα στο χώρο, κάτι που θα του επέτρεπε να γνωρίζει το περιβάλλον. Στην ηλικία των έξι εβδομάδων αναγνωρίζει πια με σιγουριά το πρόσωπο της μητέρας του. Επίσης, καρφώνει το βλέμμα του και αρχίζει να αντιδρά στο πράσινο και στο κόκκινο. Η οξύτητα της όρασής του θα βελτιώνεται με τους μήνες, αλλά για την ώρα είναι περίπου στο 1/10, δηλαδή ελάχιστη. Στους τεσσεράμισι μήνες θα έχει γίνει 2/10 και θα μπορεί να βλέπει τη μύτη ενός μολυβιού και να ακολουθεί με το βλέμμα του ένα αντικείμενο που κινείται δεξιά και αριστερά. Είναι και η εποχή που αρχίζει να βλέπει ταυτόχρονα και από τα δύο μάτια και είναι σε θέση να αντιλαμβάνεται την απόσταση στην οποία βρίσκεται ένα αντικείμενο.

Τι ελέγχει ο ειδικός: Ο προληπτικός οφθαλμολογικός έλεγχος, σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα, θα πρέπει να ξεκινά νωρίς. Τα νεογέννητα στις προηγμένες χώρες –αν και όχι πάντα στην Ελλάδα– υποβάλλονται σε οφθαλμολογικό έλεγχο για να αποκλειστούν συγγενείς παθήσεις που απαιτούν άμεση αντιμετώπιση. Στην κατηγορία αυτή ανήκει ο συγγενής καταρράκτης (συχνότητα 1 στις 400 γεννήσεις), το συγγενές γλαύκωμα (συχνότητα 1 στις 10.000 γεννήσεις), η αμφιβληστροειδοπάθεια της προωρότητας (είναι υπεύθυνη για το 25% περίπου των τυφλών παιδιών) και άλλες συγγενείς οφθαλμικές ανωμαλίες. Παιδιά χωρίς κάποιο αποδεδειγμένο κλινικό πρόβλημα, αλλά με κληρονομικό ιστορικό ή με ευρήματα που δημιουργούν υποψίες για κάποια νόσο επανελέγχονται γύρω στον τρίτο μήνα.

Σημάδια που πρέπει να προσέξετε: Αν το μωρό σας δεν σας ακολουθεί με τα μάτια του, έχει βλέμμα ανέκφραστο ή εμφανίζει μια λευκή αντανάκλαση στην κόρη του ματιού του (κάτι που μπορείτε να διαπιστώσετε στις φωτογραφίες του), είναι καλύτερα να το εξετάσει κάποιος ειδικός. Επίσης, εάν αλληθωρίζει ενώ έχει συμπληρώσει τον δεύτερο μήνα της ζωής του (είναι φυσιολογικό να συμβαίνει αυτό πιο πριν), αν ανοιγοκλείνει πολύ συχνά τα μάτια του, αν δακρύζει εύκολα κι αν ζαρώνει συχνά το μέτωπό του.

6-18 ΜΗΝΩΝ

Τι βλέπει: Γύρω στον έκτο μήνα περίπου, το μωρό αρχίζει να αντιλαμβάνεται τα έντονα χρώματα, όπως το μπλε και το κίτρινο. Στον ένατο με δέκατο μήνα, η όρασή τους είναι σχεδόν ακριβής κι αυτό το βοηθά να μπουσουλάει και να πιάνει με τα χέρια του τα αντικείμενα που αντικρίζει. Βλέπει καλύτερα σε μεγαλύτερη απόσταση και με περισσότερες λεπτομέρειες απ’ ό,τι πριν. Λίγο αργότερα, γύρω στον ενδέκατο μήνα, καταλαβαίνει το βάθος και το ανάγλυφο. Στον δέκατο όγδοο μήνα η οξύτητα της όρασής του είναι 5-6/10. Μπορεί να εντοπίσει στη μοκέτα ένα μικροσκοπικό ψίχουλο που εσείς δεν είχατε δει καν!

Τι ελέγχει ο ειδικός: Από τον δωδέκατο μήνα και μετά, είναι δυνατόν να εκτιμηθεί πλήρως η κινητικότητα των οφθαλμών, η ύπαρξη στραβισμού (4% του γενικού πληθυσμού), η διαθλαστική κατάσταση και αδρά η οπτική ικανότητα. Κληρονομικές παθήσεις (π.χ. αμφιβληστροειδοπάθειες) στα παιδιά αυτής της ηλικίας είναι δυνατόν να ανιχνευτούν με τη βοήθεια του κλινικού ή παρακλινικού ελέγχου.

Τι πρέπει να προσέξετε: Συμβουλευτείτε το γιατρό αν παρατηρήσετε ότι το παιδί συγκρούεται με αντικείμενα ή πέφτει συχνά, δεν συντονίζει καλά τις κινήσεις του και δεν μπορεί να μάθει να περπατάει. Αν υποπτεύεστε ότι μπορεί να μη βλέπει καλά, μπορείτε να δοκιμάσετε να του δείξετε ένα παραμύθι ή μια εικόνα καλύπτοντας εναλλάξ τα μάτια του. Εάν διαμαρτυρηθεί όταν κληθεί να δει μόνο με το ένα, ίσως να υπάρχει κάποιο πρόβλημα.

18 ΜΗΝΩΝ – 3 ΕΤΩΝ

Τι βλέπει: Οι λειτουργίες της όρασής του είναι πλέον σχεδόν στο ίδιο επίπεδο με ενός ενηλίκου, αν και η οξύτητά της δεν ξεπερνά ακόμα τα 4-6/10. Στην αρχή, δεν διακρίνει ακόμα τα θολά και αχνά περιγράμματα, όμως στο δεύτερο με τρίτο έτος αναγνωρίζει και καθορίζει τις ζωγραφιές οικείων αντικειμένων, ενώ μπορεί να ξεχωρίσει κάποια γράμματα.

Τι ελέγχει ο ειδικός: Η οφθαλμολογική εκτίμηση στο τρίτο έτος είναι ιδιαίτερα κρίσιμη για την ανάπτυξη της οπτικής ικανότητας. Στην ηλικία αυτή το παιδί μπορεί πια να μιλήσει, και έτσι, εκτός όλων των άλλων παραμέτρων και με τη βοήθεια απλών σχεδίων, ο γιατρός μπορεί να εκτιμήσει την οπτική οξύτητα κάθε ματιού. Η αμβλυωπία, δηλαδή η ύπαρξη ενός τεμπέλικου ματιού που δεν βλέπει καλά ακόμα και με γυαλί, συχνά εντοπίζεται και αντιμετωπίζεται σε αυτήν ακριβώς την ηλικία. Η αμβλυωπία δεν είναι σπάνια, αφορά το 7% των ανθρώπων και αν αντιμετωπιστεί εγκαίρως μπορεί να διορθωθεί. Αν όμως δεν παρέμβουμε μέχρι την ηλικία των 8-9 ετών, η οπτική οξύτητα του αμβλυωπικού ματιού θα είναι για πάντα μειωμένη.

Τι να προσέξετε: Αν είναι υπερβολικά ευαίσθητο στο φως, αν έχει κόκκινα μάτια, αν νιώθει τσούξιμο, αν πλησιάζει πολύ κοντά στην τηλεόραση, στα βιβλία και στα παιχνίδια του, απευθυνθείτε σε έναν ειδικό.

3-6 ΕΤΩΝ

Τι βλέπει: Ό, τι ακριβώς κι ένας ενήλικος.

Τι ελέγχει ο ειδικός: Για να γράψετε το παιδί στο νηπιαγωγείο, θα χρειαστεί να γίνει εξέταση από οφθαλμίατρο, ο οποίος θα αξιολογήσει την κατάσταση της όρασή του. Συγκεκριμένα, θα μετρηθεί η οξύτητα της όρασης για μακρινές και κοντινές αποστάσεις, να εξεταστεί ο βυθός, θα επιβεβαιωθεί η διοπτρική όραση, η απουσία στραβισμού κ.λπ. Με την κατάλληλη αντιμετώπιση τα όποια προβλήματα δεν θα γίνουν εμπόδιο στη σχολική πρόοδο του παιδιού.

Τι να προσέξετε: Παρατηρώντας τη συμπεριφορά του σε καθημερινές δραστηριότητες, μπορείτε να εντοπίσετε έγκαιρα αρκετά από τα προβλήματα που ενδέχεται να εμφανιστούν στην όραση του παιδιού. Μήπως ζωγραφίζει κλείνοντας το ένα μάτι, κολλάει τη μύτη του στο χαρτί, παιδεύεται να γράψει πάνω στις γραμμές του τετραδίου του; Όλα αυτά είναι σημάδια κακής όρασης. Ακόμα, αν κάθεται περίεργα στη καρέκλα, γυρίζει μονίμως κουρασμένο από το σχολείο και παραπονιέται ότι έχει πονοκέφαλο ή ότι το πονάει ο λαιμός του, καλό είναι να το εξετάσει οφθαλμίατρος.

Πότε πρέπει να εξετάζονται τα μάτια του παιδιού

· Στη γέννηση

· Στον τρίτο μήνα

· Στο πρώτο έτος

· Στο τρίτο έτος

· Στο πέμπτο έτος

· Κάθε χρόνο από τον έκτο και μετά.

Το χρώμα των ματιών

Δεν υπάρχει τίποτα πιο εύκολο από το να προβλέψει κανείς τι χρώμα μάτια θα έχει ένα μωρό όταν γεννηθεί: γαλάζιο. Ο λόγος είναι ότι σχεδόν όλα τα μωρά γεννιούνται με γαλάζια μάτια, χρώμα που σταδιακά αντικαθίσταται καθώς αρχίζουν να εκτίθενται στο φως του ήλιου από αυτό που τελικά θα πάρουν. Μέχρι την ηλικία των τριών ετών, το χρώμα της ίριδας έχει σταθεροποιηθεί σε αυτό που το παιδί θα έχει για όλη του τη ζωή. Εάν, ωστόσο, καίγεστε για να μάθετε αν η κόρη σας κληρονόμησε το λαμπερό πράσινο βλέμμα του μπαμπά της, ορίστε ποιες είναι οι πιθανότητες σύμφωνα με τη γενετική:

Ξέρατε ότι…

@ … το πιο συνηθισμένο χρώμα ματιών στον κόσμο είναι το καστανό και το πιο σπάνιο το πράσινο; Μόνο το 2% του παγκόσμιου πληθυσμού έχει πράσινα μάτια.

@ … την ευπλαστότητα του οπτικού συστήματος στην παιδική ηλικία κατέδειξαν οι Hubel και Wiesel κερδίζοντας το βραβείο Νομπέλ;

Τα πιο συνηθισμένα προβλήματα στα μωρά

@ Απόφραξη ρινοδακρυϊκού πόρου

Κάποιες φορές όταν ένα μωρό γεννιέται οι δακρυϊκοί του πόροι δεν είναι τελειοποιημένοι ή είναι πιο στενοί απ’ ό,τι θα έπρεπε. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τα δάκρυα που δημιουργούνται για να διατηρείται η επιφάνεια των ματιών υγρή να μη διοχετεύονται προς τη μύτη, αλλά να μένουν στο μάτι και στη συνέχεια να κυλάνε προς το μάγουλο. Στις περισσότερες περιπτώσεις, ο μπλοκαρισμένος πόρος αποκαθίσταται χωρίς ιδιαίτερη θεραπεία έως την ηλικία των δώδεκα μηνών. Στο μεταξύ, θα πρέπει να καθαρίζετε τα δάκρυα ή τις κολλώδεις εκκρίσεις με καθαρό βαμβάκι ή γάζα που θα έχετε βρέξει με βραστό νερό ή με φυσιολογικό ορό. Επίσης, ο γιατρός θα σας δείξει πώς να κάνετε μασάζ στον πόρο για να ανοίξει. Σε σπάνιες περιπτώσεις, ενδέχεται να χρειαστεί μια απλή χειρουργική επέμβαση, που γίνεται με γενική αναισθησία.

@ Στραβισμός

Τα δύο μάτια θα πρέπει μέχρι την ηλικία των τεσσάρων μηνών να έχουν ευθυγραμμιστεί και να δουλεύουν σαν ομάδα. Αυτό είναι που επιτρέπει στον άνθρωπο να βλέπει τρισδιάστατα, δηλαδή να αντιλαμβάνεται την έννοια του χώρου. Η πάθηση στην οποία τα μάτια κοιτούν προς διαφορετικές κατευθύνσεις ονομάζεται στραβισμός. Μπορεί να είναι έτσι συνέχεια ή κάποιες φορές. Άλλοτε παρουσιάζεται από τη γέννηση κι άλλοτε εμφανίζεται αργότερα στη ζωή του παιδιού. Το πρόβλημα είναι ότι η όραση στο μάτι που δεν βρίσκεται στη σωστή θέση δεν αναπτύσσεται σωστά. Εάν εντοπιστεί και ακολουθηθεί θεραπεία σε μικρή ηλικία, τότε ο στραβισμός μπορεί να ξεπεραστεί σε σημαντικό ποσοστό. Η θεραπεία συνήθως περιλαμβάνει γυαλιά, κλείσιμο του ενός ματιού, ασκήσεις ή ακόμα και εγχείριση.

@ Αμβλυωπία

Γνωστή και ως «τεμπέλης οφθαλμός», είναι μια πάθηση στην οποία το ένα μάτι δεν λαμβάνει την εικόνα εξίσου καθαρά με το άλλο και αδρανεί. Ιδανικά, θα πρέπει να εντοπιστεί σε μικρή ηλικία (πριν τα έξι χρόνια) για να θεραπευτεί αποτελεσματικά. Διαφορετικά, υπάρχει ο κίνδυνος η όραση από το ένα μάτι να μειωθεί δραματικά και η κατάσταση τότε είναι μη αναστρέψιμη. Για την αντιμετώπιση της αμβλυωπίας συνήθως ο γιατρός κλείνει με ειδικό επίδεσμο το «καλό» μάτι, ώστε να αναγκάσει το «τεμπέλικο» να δραστηριοποιηθεί.

@ Αμφιβληστροειδοπάθεια της προωρότητας

Στα μωρά που γεννιούνται πρόωρα τα αιμοφόρα αγγεία που θρέφουν τον αμφιβληστροειδή δεν έχουν προλάβει να ολοκληρωθούν. Κάποιες φορές αναπτύσσονται μη φυσιολογικά, με αποτέλεσμα να προκαλούν φθορές στο εσωτερικό του ματιού. Για το λόγο αυτό, σε όλα τα πρόωρα μωρά θα πρέπει να γίνεται οφθαλμολογικός έλεγχος τις πρώτες εβδομάδες της ζωής τους. Εάν το πρόβλημα είναι σοβαρό, τότε θα πρέπει να ακολουθηθεί η ανάλογη θεραπεία (με λέιζερ ή κρυοπηξία), για να αποφευχθεί η τύφλωση.

@ Βλεφαρόπτωση

Σε κάποια παιδιά, ο μυς που στηρίζει το επάνω βλέφαρο δεν αναπτύσσεται σωστά και στα δύο μάτια. Έτσι, σταδιακά ατροφεί και το βλέφαρο πέφτει καλύπτοντας μέρος του ματιού, το οποίο μοιάζει μικρότερο από το άλλο –μάλιστα, τις περισσότερες φορές οι γονείς απευθύνονται στο γιατρό επειδή θεωρούν πως η διαφορά μεγέθους ανάμεσα στα μάτια είναι το πραγματικό πρόβλημα. Στις περιπτώσεις όπου το πρόβλημα είναι πολύ σοβαρό, είναι απαραίτητο να λυθεί χειρουργικά για να μην επηρεαστεί η όραση του ματιού που καλύπτεται.

Ομάδες «υψηλού κινδύνου»

Ακόμα κι αν δεν έχετε ιδιαίτερες ενδείξεις ότι κάτι δεν πάει καλά με την όραση του παιδιού, θα πρέπει να ελέγχεται τακτικά από οφθαλμίατρο εάν:

- Υπάρχει οικογενειακό ιστορικό στραβισμού.

- Έχει διαγνωστεί αμβλυωπία.

- Χρειάστηκε να φορέσει γυαλιά από πολύ μικρή ηλικία.

- Γεννήθηκε πρόωρο (ύστερα από κύηση 36 εβδομάδων ή και λιγότερο).

- Παρουσιάζεται καθυστέρηση στην ανάπτυξή του.

Πηγή: kids.in.gr

Laser In Situ Keratosmileusis (LASIK)

Μια μορφή χειρουργικής επέμβασης πάνω στον κερατοειδή, η οποία συνδυάζει τη συμβατική χειρουργική και τη χειρουργική με λέιζερ, με σκοπό να διορθώσει τις διαθλαστικές ανωμαλίες του κερατοειδή όπως τη μυωπία, την υπερμετρωπία και τον αστιγματισμό. Η πρώτη επέμβαση LASIK πραγματοποιήθηκε το 1989, από τον Έλληνα χειρούργο οφθαλμίατρο Ιωάννη Παλλήκαρη.

Όταν ο χειρούργος οφθαλμίατρος έχει στα χέρια του τα αποτελέσματα των προεγχειρητικών ελέγχων, γίνεται τοπική αναισθησία με κολλύρια, η περιοχή γύρω από το μάτι καθαρίζεται και ένα εργαλείο το οποίο ονομάζεται βλεφαροδιαστολέας τοποθετείται έτσι ώστε να κρατάει τα βλέφαρα ανοιχτά κατά τη διάρκεια της ολιγόλεπτης επέμβασης. Στη συνέχεια, κόβεται με ειδικό εργαλείο, τον μικροκερατόμο, μία πολύ λεπτή μεμβράνη στην  επιφάνεια του κερατοειδούς, σαν ένα πολύ λεπτό φακό επαφής, το οποιό ονομάζεται κρημνός (flap). Με τη σύγχρονη τεχνολογία, ο κρήμνος μπορεί να δημιουργηθεί επίσης με Laser, καθιστώντας ακόμη λιγότερο επεμβατική την επέμβαση και μειώνοντας κατά πολύ τις επιπλοκές από την κοπή του flap. Αυτό το μέρος της διαδικασίας ονομάζεται κερατεκτομή.

Όταν μετά την κερατεκτομή φανεί το εσωτερικό τμήμα του κερατοειδούς, ο ασθενής θα κληθεί να εστιάσει το βλέμμα του σε μια φωτεινή πηγή ακριβώς πάνω από το κεφάλι του. Αυτό θα γίνει για να εξασφαλιστεί ότι οι ακτίνες λέιζερ έχουν ευθυγραμμιστεί εντελώς με το κέντρο του ματιού. Όταν το μάτι είναι στη σωστή θέση θα αρχίσει η επέμβαση λέιζερ. Με το πέρας της, το κυκλικό κομμάτι του κερατοειδούς, θα επανατοποθετηθεί στην αρχική του θέση και η επέμβαση θα συνεχιστεί στο άλλο μάτι.

Βήματα :

• Μια σταγόνα αναισθητικού ενσταλάσσεται στον οφθαλμό του ασθενή και τον αναισθητοποιεί. Ο οφθαλμίατρος ανοίγει τα βλέφαρα του ασθενή και μαρκάρει τον κερατοειδή με ένα στυλό με μελάνι που διαλύεται στο νερό, ως οδηγό για την επανατοποθέτηση του κρημνού αργότερα (Εικόνα 1).
• Στον οφθαλμό εφαρμόζεται ένας δακτύλιος αναρρόφησης που ανεβάζει την πίεση του ματιού και το κρατά σταθερό καθώς ο μικροκερατόμος, ένα εργαλείο που κόβει, τοποθετείται στην σωστή θέση και κλειδώνει στο σημείο εκκίνησης (Εικόνα 2).
• Αφού ο κερατοειδής ενυδατώνεται, ο μικροκερατόμος γλιστρά κατά μήκος της επιφάνειας του και κόβει τα εξωτερικά στρώματα. Ο μικροκερατόμος σταματά αυτόματα, αφήνοντας ένα μικρό τμήμα άκοπο το οποίο λειτουργεί ως σύνδεσμος με τον υπόλοιπο κερατοειδή (Εικόνα 3).
• Στη συνέχεια ο δακτύλιος αναρρόφησης και ο μικροκερατόμος αποσύρονται και η όραση επανέρχεται. Ο οφθαλμίατρος ανασηκώνει τον κερατοειδικό κρημνό και με τον τρόπο αυτό εκθέτει τις υποκείμενες εσωτερικές στιβάδες που πρέπει να αφαιρεθούν με το λέιζερ (Εικόνα 4).
• Με τη καθοδήγηση ενός προγράμματος κομπιούτερ, το excimer λέιζερ σμιλεύει τον κερατοειδή. Για να διορθωθεί η μυωπία, το λέιζερ "τρώει" τον κερατοειδή στο κέντρο και τον κάνει πιο επίπεδο. Για την υπερμετρωπία αφαιρείται ένας δακτύλιος ιστού στην περιφέρεια του κερατοειδή και τον κάνει πιο κυρτό. Στο τέλος ο κρημνός τοποθετείται πίσω στη θέση του.

Επιτυχημένη επέμβαση:

Αποτυχημένη επέμβαση: